Formatieve evaluatie op VMBO-T
24-11-17 * Horn
SG Sint Ursula, locatie Horn
Projectomschrijving
Toetsing / evaluatie in het onderwijs kan grofweg op twee manieren gedaan worden. Formatief en summatief. Formatieve evaluatie is evaluatie die betrekking heeft op de voortgang van het leerproces van een student (evaluatie met een diagnostische functie c.q. feedback-functie). Summatieve evaluatie zijn afsluitende of tussentijdse vormen van beoordeling voor het vaststellen van behaalde competenties met enig extern of civiel effect.
Nationaal en internationaal is er vanuit docenten en vanuit de VO-raad een beweging gaande om meer formatief en minder summatief te evalueren. Deze beweging heeft in Nederland onder andere geresulteerd in het boek Toetsrevolutie, de Facebookpagina Leren zonder cijfers (reeds meer dan 2700 leden in NL), ervaringen in het werkveld en in een Leerlab van Leerling2020.
Er is veel onderzoek gedaan naar formatieve evaluatie in het onderwijs en de effecten hiervan. Ook uit een recente review studie blijkt dat de oefening en begeleiding van docenten hierin belangrijk zijn voor een effectieve inzet van formatieve evaluatie. Ook binnen stichting SOML doen diverse scholen ervaring op met formatieve evaluatie. Er zijn steeds meer initiatieven om minder summatieve evaluaties af te nemen en de leerlingen structureler feedforward en feedback door middel van formatieve elementen in lessen te geven. In de teamdoelen van het team 2/3/4 VMBO-T van onze school is reeds in 2016 geformuleerd dat de toegevoegde waarde van formatieve evaluatie onderzocht zal worden. Deze pilot is een direct gevolg van dat voornemen. Ook in de literatuur over gepersonaliseerd onderwijs heeft formatief evalueren een belangrijke rol omdat hierbij de feedback en de evaluatie tijdens het leerproces i.p.v. na het leerproces belangrijk is.
Tezamen met de discussie over formatief of summatief evalueren is het aantal summatieve evaluaties reeds vele jaren tijdens leerlingbesprekingen punt van discussie. De (summatieve) druk op leerlingen neemt toe. Dit resulteert in verminderde motivatie, leerlingen ervaren stress en maken van keuzes (afweging welke evaluatie belangrijker is en dan niet leren voor de minst belangrijke evaluatie). Het verschil tussen de diverse vakken is erg groot.
Er komt op 2 VMBO-T een beperking op het aantal summatieve evaluaties per vak. Onder summatieve evaluaties valt dan iedere vorm van evaluatie waar een beoordeling aan vastzit die meetelt voor de bevordering naar het volgende leerjaar. Te denken valt dan aan schriftelijke evaluatie (proefwerk of overhoring) maar ook aan werkstukken en andere opdrachten die afgesloten worden met een beoordeling. Het is niet toegestaan meerdere summatieve evaluaties mee te laten tellen als 1 summatieve evaluatie.
Het aantal formatieve evaluaties per vak is vrij op voorwaarde dat feedback naar de leerling over het gemaakte werk en de gegeven antwoorden een belangrijk onderdeel van deze evaluatie is.
Docenten krijgen informatie en begeleiding in het team 2/3/4 VMBO-T op het gebied van formatieve evaluatie (eventueel met behulp van ICT). Tijdens de teambijeenkomsten zal scholing georganiseerd worden.
Doel van het project
Summatieve evaluatie aan het einde van een leerproces houdt geen rekening met verkeerde leerpaden gedurende het leerproces. Door m.b.v. formatieve evaluatie feedback gedurende het leerproces te geven is bijsturing mogelijk. Dit geeft leerlingen een eerlijkere kans om bij de summatieve toets goed te scoren omdat er niet verder gewerkt wordt via een verkeerd leerpad. Leerlingen krijgen door kwalitatief betere feedback meer zicht op hun sterke kanten en ontwikkelpunten. Dit komt het zelfvertrouwen ten goede en zelfvertrouwen is een voorwaarde voor talentontwikkeling.
Door feedback en feedforward gedurende het leerproces i.p.v. aan het einde van het leerproces sluit deze manier van werken beter aan bij hetgeen de leerlingen in het PO gewend zijn. De discrepantie in didactiek tussen PO en VO wordt hierdoor verkleind. Door in deze pilot ook aandacht te geven aan digitale tools zoals BookWidgets, Classkick en Quizzes in Google Forms leggen we de link naar onderwijs m.b.v. digitale leermiddelen. Er zijn op onze locatie reeds meer dan 300 tablets in gebruik door leerlingen. Er is dus veel behoefte om formatieve evaluatie te koppelen aan digitale tools.
Een docent die vaker en intensiever aan de slag gaat met het op juiste wijze begrijpen van de vraag in een formatieve evaluatie leert de leerlingen om kritisch en goed te lezen. Een leerling die leert om veel aandacht aan het begrijpen van de vraag te besteden in plaats van vrijwel alle beschikbare tijd aan het bedenken van een antwoord groeit op de gebieden begrijpend lezen en woordenschat.
De ervaringen met formatief evalueren kunnen op een laagdrempelige manier met andere teams / scholen gedeeld worden. We beschrijven wat we doen en evalueren de ervaringen van de docenten. Formatieve evaluatie staat los van niveaus en is toepasbaar binnen alle schoolsoorten.